Nedovršen poduhvat

Stavljajući na probu strpljenje publike, reditelj Gorčin Stojanović je, u saradnji s dramaturgom Milošem Krečkovićem, realizovao predstavu koja traje više od tri i po sata, na kojoj se, pod naslovom “Lulu”, iste večeri izvode dva Vedekindova komada, dva možda i najznačajnija dela iz njegovog dramskog opusa.

On je, u stvari, spojio u formalnu i sižejnu celinu drame “Duh zemlje” i “Pandorina kutija”, polazeći od toga da su one i za Vedekinda u organskoj vezi. Da tako postupi, reditelj je imao i drukčije pobude, jednu praktičnu i drugu mnogo dalekosežniju. Prva je u tome što je verovao da će Jelena Đokić, lepa i temperamentna glumica, uspeti da oživi jedan ženski lik, koji je odavno prerastao u vanliterarni fenomen, u figuru koja iz pozorišta iskoračuje u život, iz života dolazi u pozorište. A druga je poticala iz uverenja da će ti komadi, napisani pod jakim Strindbergovim uticajem, u okrilju minhenske boemije s kraja XIX stoleća, pred pojavljivanje Frojda, u kojima je groteska forma tragedije, a tragično supstanca groteske, tek kad se sjedine dejstvovati punom snagom, biti u potpunosti prilagođeni senzibilitetu današnjeg gledateljstva.

Još nešto je bilo od izuzetnog značaja u rediteljevom prilazu Vedekindu: jedno inteligentno dramaturško rešenje, istina plodotvornije s idejnog no s pozorišnog stanovišta. On je, naime, istom glumcu, Predragu Ejdusu, dao da odigra dve ključne uloge, Dr Šena i Yeka Trboseka. Time nam je sugerisao da su oni u neku ruku jedna osoba, bezobziran muškarac koji iskorišćava i uništava Lulu: dok je prvi duhovno ubija navodeći je da redom bude i skupa kurtizana, i frivolna glumica, i ulična prostitutka, dotle je drugi, koji je i reinkarnacija prvog, i fizički usmrćuje na ubogom londonskom potkrovlju, u slivniku velegrada, na dnu kapitalističkog društva. Ta središnja metafora je i okosnica cele predstave, u kojoj je redukovan opis iracionalne strane čovekove seksualnosti, a naglašen prikaz socijalnog aspekta sudbine žene u modernom svetu, gde ona često postaje objekat, nije ličnost s autentičnim osećanjima, s ljudskim dostojanstvom. Naravno da se Vedekindu može i tako pristupiti.

Ali, baš to zanemarivanje onog što kod Vedekinda podseća na psihoanalitički metod dovodi u prednji plan događaje kakvi su ubistva i samoubistva, ljubavne prevare i izdaje, prodaja ženskog tela za novac ili za sticanje višeg društvenog statusa. Istina, scene s takvim sadržajima nisu oblikovane u sitnorealističkom maniru, već su najčešće maksimalno teatralizovane, uzbudljivo komentarisane muzikom, prvenstveno zahvaljujući predivnom pevanju Katarine Gojković. U suštini, ova predstava deluje kao efektan likovno-muzički pastiš, u kojem se sadržina preuzeta iz plačevnih melodrama, iz grubih groteski, iz petparačkih romana, koje koristi i Vedekind, transponuje u “čistu” formu, u upečatljive vizuelne prizore, u izražajne telesne pokrete, u obojene muzičke zvuke. Sa zbivanjima u njemu korenspondiramo više očima i ušima negoli umom i srcem.

U tako interpretiranoj “Lulu”, i glumci u glavnim rolama, i Predrag Ejdus koji je igrao Dr Šena, i Jelena Đokić u naslovnoj ulozi, morali su da kreiraju uprošćene likove, prvi čoveka koji je oličenje buržoaskog filisterstva, a druga spontanu, prirodnu i dirljivu mladu ženu, kojoj su, međutim, nedostajali i uznemirena senzualnost, i bolešljiva tuga, i demonske crte u karakteru.