Između smeha i suza

Zlatna palma za jubilarno 70. festivalsko izdanje obogaćena sa 167 dijamanata, zasluženo je otišla u Švedsku. Ruben Ostlund, lucidno-virtuozni reditelj i scenarista satirične, na momente i surove komedije Kvadrat s bravuroznim skečevima, koja ismejava elitne krugove, savremeni umetnički svet, pi-ar industriju i visoko društvo, zasluženo je pobedio na jubilarnoj kanskoj svetkovini. Iako je Ostlund bio iznenađen i do te mere usplahiren da je slao poljupce žiriju, za kritičare i publiku nije reč o iznenađenju, jer Kvadrat je među retkim filmovima iz takmičarske selekcije koji kao misaona, provokativna refleksija o našem vremenu inteligentno balansira između smeha i suza. Jubilarni 70. Kan činilo je 12 festivalskih dana entuzijazma i dijaloga koji su doneli filmove koji podstiču na razmišljanje o stanju sveta u kome živimo. Osim glavne nagrade, pod velikom odgovornošću, s obzirom na sedam decenija postojanja najvažnijeg svetskog festivala pokretnih slika, žiri predvođen provokativnim španskim rediteljem Pedrom Almodovarom nastojao je da pravično podeli i ostala priznanja, uglavnom starim znancima festivala na Azurnoj obali. Pažnju kritičara i žirija privukli su filmovi na temu porodice. Od rasturene i disfunkcionalne kao u ostvarenju Bez ljubavi ruskog reditelja Andreja Zvjaginceva koji je dobio nagradu žirija, do napadnute i ugrožene kao u filmu grčkog reditelja Jorgosa Lantimosa Ubistvo svetog jelena, nagrađenog za scenario. Zvjagincev je očekivao više, baš kao i kada je u Kanu predstavio film Levijatan, jer je njegovo novo ostvarenje, od kada je prikazano, slovilo za favorita. Film je koncipiran kao kriminalistički triler, jednostavna ali moćna drama o propalom braku i potrazi za odbeglim i nevoljenim odbačenim detetom. Zvjagincev je još jednom dokazao da je majstor predočavanja društva otuđenih i usamljenih ljudi bez osećanja i ljubavi, ali i beskompromisni kritičar savremenog ruskog društva u kome je iznad svega poriv za statusom i novcem, obojen nacionalizmom i konzervativizmom. Veliku nagradu žirija dobila je francuska hronika aktivističkog kolektiva Act-Up Paris u borbi protiv side, film 120 otkucaja u minutu reditelja Robina Kampila. Realistička drama o bolesti, politici, farmaceutskoj mafiji, strasti i gubitku, s potpisom reditelja koji je i sam bio aktivista, rekapitulira LGBT aktivizam tokom 90-ih godina u Francuskoj kada je težio unapređenju borbe protiv epidemije side i podizanju svesti među ljudima. Ne baš zasluženom mogla bi se nazvati nagrada za režiju koja je pripala Sofiji Kopoli za film Začaran, mlaki rimejk klasika o sukobu polova. Ekranizaciju južnjačkog gotskog romana Tomasa Kulinana prvi je potpisao reditelj Don Zigel još 1971, poverivši glavnu ulogu Klintu Istvudu. Od uspešnog literarnog predloška koji nas vraća u vreme američkog građanskog rata, zanimljive priče o odnosu štićenica internata na američkom jugu i ranjenog neprijateljskog severnjačkog vojnika, uz izvrsnu glumačku podelu (Kolin Farel, Nikol Kidman, Kirsten Danst), činilo se da Kopola ima sve elemente da napravi uspešnu melodramu s primesama erotskog trilera. Ipak desilo se suprotno, jer rediteljka nije uspela da postigne ni erotsku ni političku tenziju, a sam Farel je za razliku od Istvuda, više pasivni objekat nego predmet požude. Dobar literarni predložak privukao je i Škotlanđanku Lin Remzi čiji je film Vi zapravo nikada niste bili ovde nagradu za najbolji scenario ravnopravno podelio sa ostvarenjem Jorgosa Lantimosa Ubijanje svetog jelena. Priča američkog pisca DŽonatana Ejmsa, po kojoj je rađen film, mračnija od najmračnijeg film-noara, predočava da je osveta najbolja kada se servira hladna. Istraumiranog ratnog veterana - tumači ga Hoakin Finiks nagrađen za najboljeg glumca - angažuje njujorški političar da spase njegovu maloletnu ćerku iz čeljusti dečije prostitucije. Rediteljka Lin Remzi koja je važila za nadu evropskog ženskog filma, poneta radnjom smeštenom u dekadentni NJujork, snimila je ovo delo u duhu filmskih 70-ih godina, poprilično koristeći citate iz Taksiste. Završnica festivala donela je dva razočaranja. Možda je najveće bio groteskni erotski triler jednog od najistaknutijih francuskih reditelja srednje generacije Fransoa Ozona. Zbog sklonosti ka mračnim psihološkim dramama, spajanju realistične melodrame sa nestašnim humorom i decentnom neizvesnošću, često ga porede sa Alfredom Hičkokom i Klodom Šabrolom. S druge strane, kao pripadnik takozvanog novog francuskog ekstremizma, grupe koja odlučno razrešava sve tabue, Ozon u svojim filmovima progovara o seksualnosti, brutalnosti i izopačenosti psihe. To je hteo da postigne i sa novim ostvarenjem Dvostruki ljubavnik, slobodnom adaptacijom romana DŽojs Kerol Outs Životi blizanaca, ali nije uspeo. Priča o ženi koja odlazi na terapeutske seanse kod psihijatra da bi ubrzo otkrila kako on ima brata blizanca koji je njegov krajnji monstruozni antipod, izazvala je salve smeha među kritičarima, pogotovo zbog autorovih filmskih referenci koje se protežu u rasponu od Kronenbergovih Kobnih blizanaca do Rozmarine bebe Romana Polanskog. Kad smo kod Polanskog, njegov novi triler Prema istinitoj priči odabran je da svečano zatvori jubilarni Kan. Na prvi pogled, festival mu je time ukazao čast. Ipak očiglednija je istina da je prvi čovek Kana Tjeri Fremo legendarnog sineastu hteo da zaštiti od neumoljivih kritičara. Adaptacija romana Delfin de Vigan predočava život uspešne književnice koja je ostala bez inspiracije (tumači je lepša polovina Polanskog - Emanuel Senje). Zaplet kreće kada joj se približi opsesivna obožavateljka njenog opusa (uloga je poverena Evi Grin). I u ovom slučaju se prepoznaju filmske reference, jer film kreće u pravcu koji podseća na Mizeri Roba Rajnera, ali za razliku od tog veštog trilera, novo delo Polanskog je žanrovski nespretno izvedeno. Horor postaje tragikomedija sa predvidivim raspletom, gde se ukrštaju stvarnost i fikcija.