INOVACIJE U MEDICINI Korak sa svetom: Kako je napredovala radiologija u Srbiji

Sam pojam radiologija ima dugu istoriju a nakon što je otkrivena, ova disciplina se znatno razvijala i napredovala tokom vremena. Njen nastanak bio je rezultat potrebe lekara da dopru do unutrašnjosti ljudskog organizma u cilju lečenja mnogih bolesti. Radiologija se kao nauka pominje od 19. veka zahvaljujući Vilijemu Konradu Rentgenu koji je 1895. godine otkrio rendgensko zračenje ili X-zrake. On je za svoje otkriće 1901. godine dobio Nobelovu nagradu za fiziku.

Činjenica je da se medicina kao nauka mnogo izmenila kroz istoriju, a podatak kada je medicina nastala najbolje se vidi iz citata poznatog srpskog istoričara medicine dr Vladimira Stanojevića, koji kaže da je bolest starija od života, a lečenje jedno od najstarijih čovekovih zanimanja, dakle seže u praistoriju.

Prvi rendgen aparat u Srbiji koristio se u Šapcu

Dr Tamara Vučinić, načelnik službe za radiološku dijagnostiku KBC Zvezdara kaže da danas možemo da se pohvalimo da Srbija u tom periodu nije kasnila u odnosu na svet zahvaljujući dr Avramu Vinaveru. Imajući u vidu da je on bio prijatelj sa Vilijemom Rentgenom, pronalazačem X-zraka i tvorcem prve rendgenske cevi, njihovo prijateljstvo je omogućilo stanovnicima Šapca da dobiju prvi rendgen aparat te da se snimaju i pre kralja, i pre Beograđana.

„Davne 1897. godine nabavljen je prvi rendgen aparat u Srbiji, i to u Šapcu. Prema zvaničnim podacima prvi rendgen snimak koji je napravljen u Srbiji je snimak šake kralja Petra Prvog Karađorđevića iz 1908. godine. Aparati koji su se tada koristili bili su glomazni, ali suštinski se nisu mnogo menjali do današnjeg dana, jer je princip rada i korišćenja X-zraka ostao isti za rendgen aparate“, objašnjava dr Vučinić.

Praksa pokazuje da je razvoj tehnologije i tehnoloških otkrića znatno uticao i na ovu granu medicine i znatno doprineo razvoju radiologije. Dr Vučinić podseća da je kompjuterska tomografija (CT) uvedena u kliničku praksu 1972. godine, sa ciljem dobijanja visokokvalitetne slike poprečnih preseka tela upotrebom X-zraka. Samo nekoliko godina kasnije, tačnije 1979. godine, čuveni fizičari Haunsfild i Kormak su dobili Nobelovu nagradu iz medicine.

Razvoj CT dijagnostike odvijao se po etapama, a napredak u medicini mogao se primetiti i na osnovu izgleda aparata.

„Za razliku od nezgrapnih mašina kojima je trebalo mnogo prostora i dugo vremena da obave snimanja, rekonstrukcija slike po presecima koja je zahtevala i po nekoliko sati, današnji aparati su zahvaljujući velikom broju detektora X-zraka brzi i pregledi se izvrše u nekoliko minuta“, kaže dr Vučinić.

Začetnik istraživanja na polju radiografskog snimanja dojke je nemački hirurg jevrejskog porekla Albert Salomon, koji je 1913. godine objavio svoje istraživanje. Godine 1960. Robert L. Egan opisuje posebnu mamografsku tehniku koja je koristila industrijske filmove i objavljuje rezultate mamografskog snimanja dojki kod 1.000 pacijenata, te se njemu pripisuje zasluga za masovno širenje mamografije.

Dolazak mamografije i važnost ovog otkrića

Osamdesetih i devedesetih godina 20. veka razvijeni su namenski prijemnici slike i rendgen aparati za mamografiju kakvi se i danas koriste.

Mnoga istraživanja pokazuju da rak dojke predstavlja vodeći uzrok obolevanja i smrtnosti u svetu kod žena. Ako se karcinom otkrije na vreme u 90 odsto slučajeva je izlečiv. Pored ultrazvučne dijagnostike kod mlađih žena, samopregleda dojki, mamografija predstavlja zlatni standard u otkrivanju karcinoma dojke kod žena starijih od 45 godina. Redukcija u mortalitetu od karcinoma dojke zahvaljujući uvođenju skrining mamografije je oko 40 odsto.

Razvoj mamografskih aparata omogućio je lekarima da budu precizniji u dijagnostici. Prvi aparati su bili analogni, odnosno snimale su se dojke na kasete koje su u sebi sadržale film koji se potom razvijao u mračnoj komori, provlačeći se kroz određene tankove sa razvijačem i fiksatorom. Nakon toga nastupa period digitalizacije kada se i dalje koriste kasete sa filmovima koje se ubacuju u mašine, tzv. elektronske čitače, kojima se filmovi očitaju a zatim filmuju. Kao krajnji produkt dobija se razvijen film

koji se očitava na negatoskopu prikačenom na zidu, često uz upotrebu lupe za uveličavanje kako nam ne bi promakao ni najsitniji detalj.

„Tako je bilo kada sam ja počela da se bavim mamografijom. Potom su uvedeni digitalni mamografi koji su zamenili kasete sa filmom, zahvaljujući detektorima koji su deo mamografskog aparata i slika dojke se tumači na kvalitetnim specijalnim monitorima koji ne mogu biti manje rezolucije od pet mega piksela“, ističe dr Tamara Vučinić.

Ali činjenica je da se razvoj medicine nije na tome zaustavio, i da se i sa te tačke otišlo korak napred. Danas se u Srbiji koriste mamografi sa tomosintezom, najsavremeniji aparat koji je u KBC Zvezdara od 2020. godine i koji omogućava snimanje po slojevima, odnosno predstavlja „mali skener za dojku“. Upotreba ovih aparata dovela je do otkrivanja većeg broja karcinoma koji su prethodnim aparatima ostali skriveni za radiologa.
„Mogu da izrazim zadovoljstvo koje osećam kao radiolog, što se nabavlja veliki broj najsavremenijih aparata, odnosno mamografa sa tomosintezom, koji će biti distribuirani širom Srbije, čime će savremena dijagnostika biti dostupna svim građanima. Nadam se da ćemo zahvaljujući savremenoj opremi više otkrivati karcinome u fazi kada su izlečivi i time sačuvati živote što i jeste cilj preventivnih dijagnostičkih pregleda“, zaključuje doktorka.

Prvi pregled srca magnetnom rezonancom obavljen u Srbiji

Pregled srca na magnetnoj rezonanci u našoj zemlji je počeo da se izvodi krajem 2006. godine u Kliničkom centru Srbije. To je bio prvi pregled te vrste ne samo u Srbiji, već i u regionu. Nakon prve primene ove metode, ona dobija sve veći značaj u medicini, a praksa pokazuje da je od tada pa sve do danas iz godine u godinu broj pregleda na ovom aparatu sve veći.

Poslednjih godina Srbija je nabavila najsavremenije aparate u oblasti radiologije. U tom pravcu i dalje se nastavlja - stari i dotrajali aparati se s vremena na vreme zamenjuju novim, a sve u cilju što efikasnijeg lečenja mnogih bolesti, da naši državljani ne moraju zbog toga da idu u inostranstvo, već da preglede i lečenje mogu da obave i u svojoj zemlji. I naravno da ne moraju da mesecima budu na listi čekanja, već da im bude dostupno u što kraćem roku.

Koliko je radiologija napredovala govore i podaci da aparati koji se danas koriste u medicini značajno doprinose efikasnijem radu ove službe, a što je najvažnije omogućavaju manje zračenje pacijenata, detaljniju dijagnostiku, a u isto vreme i potpunu bezbednost zaposlenih koji rade na ovom odeljenju, što davnih godina nije bio slučaj.